"Katarynka" - świat przedstawiony i nowela

KLASA 5

TEMAT: Kilka słów o świecie przedstawionym oraz dlaczego “Katarynkę” możemy nazywać nowelą.

30-31.03.2020

CEL:

-Rozumiem pojęcie “świat przedstawiony”, “nowela”, “punkt kulminacyjny”

-Potrafię wytłumaczyć, dlaczego “Katarynka” jest nowelą

SPIS TREŚCI:

1. Podstawowe informacje na temat świata przedstawionego (czym jest?)

2. Zadanie

3. Poznajemy gatunek zwany nowelą

4. Zadanie

5. Zadania dodatkowe (gry) I ciekawostki

ZADANIA Z TEGO TEMATU:

• Dlaczego “Katarynkę” można nazwać nowelą? Odpowiedz, korzystając z informacji powyżej (dla osób, które jeszcze tego nie zrobiły)
• Na podstawie poniższego fragmentu oraz wiedzy z całości utworu ustalcie elementy świata przedstawionego.
• Napisz opis fotografii z poprzedniej lekcji (dla osób, które jeszcze tego nie zrobiły)

KRYTERIA DO OPISU: W min. 10 zdaniach opisz fotografię. Skup się szczególnie na opisie katarynki.

Witajcie! Jak minął Wam weekend? Na poprzedniej lekcji mówiliśmy o fabule “Katarynki”, czytaliśmy także fragmenty tej książki I porównywaliśmy odczucia bohaterów. Jeśli jeszcze nie sięgnęłeś do tamtej lekcji, proszę cię o zrobienie tego teraz. Dziś natomiast przypomnimy sobie, czym jest swiat przedstawiony w książce, jakie elementy do niego należą oraz czym jest ta nowela, o której wspominałam już w poprzedniej lekcji. Pokażę Wam, jak szybko zapamiętać jej cechy :).

ŚWIAT PRZEDSTAWIONY

O świecie przedstawionym właściwie wiecie już wszystko, tylko nie wiedzieliście, że taki termin istnieje. Nie wierzycie? To zobacznie poniżej :)

ŚWIAT PRZEDSTAWIONY to świat wewnętrzny utworu literackiego, wszystko to, co możemy wliczyć do elementów należących do tego utworu. Jest to CZAS, BOHATEROWIE, FABUŁA, MIEJSCE AKCJI….

CZAS – jak wiecie, może być określony lub niekreślony. Nieraz zapytani o to podawaliście na przykład, ze historia działa się w czasie II Wojny Światowej (“Narnia”) albo przeciwnie – że nie da się do końca powiedzieć odpowiedzieć na pytanie KIEDY.

BOHATEROWIE – czyli kto występuje w naszej historii? Mogą oni być pierwszoplanowi, drugoplanowi, a nawet epizodyczni (bo występują tylko przez chwilę)

MIEJSCE AKCJI – znów można je określić dokładnie (np. Londyn) lub nie jest nam znane.

FABUŁA – czyli to, o co czasem lubicie pytać. Jest to układ zdarzeń I wątków w książce lub filmie.

Proste, prawda?

ZADANIE

To teraz na podstawie poniższego fragmentu oraz wiedzy z całości utworu ustalcie elementy świata przedstawionego.

Na ulicy Miodowej co dzień około południa można było spotkać jegomościa w pewnym wieku, który chodził z placu Krasińskich ku ulicy Senatorskiej. [...]
Ten jegomość był to — pan Tomasz [...]
Pan Tomasz trzydzieści lat chodził ulicą Miodową i nieraz myślał, że się na niej wiele rzeczy zmieniło. Niezależnie od kontraktowych zastrzeżeń pan Tomasz wzywał do siebie każdego nowego stróża i przeprowadzał z nim taką mniej więcej rozmowę:
— Słuchaj no, kochanku… A jak ci na imię?…

— Kazimierz, proszę pana.

— Słuchajże, Kazimierzu! Ile razy wrócę do domu późno, a ty otworzysz mi bramę, dostaniesz dwadzieścia groszy. Rozumiesz?…

— Rozumiem, wielmożny panie.

— A oprócz tego będziesz brał ode mnie dziesięć złotych na miesiąc, ale wiesz za co?…

— Nie mogę wiedzieć, jaśnie panie — odpowiedział wzruszony stróż.

— Za to, ażebyś na podwórze nigdy nie puszczał katarynek. Rozumiesz?…
[...]Młodszą z nich i przystojniejszą dziewczynka nazywała mamą, a starszej mówiła: pani.I u mecenasa, i u nowych lokatorów okna przez cały dzień były otwarte. Kiedy więc pan Tomasz usiadł na swoim fotelu, doskonale mógł widzieć, co się dzieje u jego sąsiadek. Były tam sprzęty ubogie. Na stołach i krzesłach, na kanapie i na komodzie leżały tkaniny przeznaczone do szycia i kłębki bawełny na pończochy. Dziewczynka zwykle siedziała przy oknie. Było to dziecko z ciemnymi włosami i ładną twarzyczką, ale blade i jakieś nieruchawe.Pan Tomasz nie widział nigdy, ażeby dziecię to śpiewało lub biegało po pokoju, nie widział nawet uśmiechu na bledziutkich ustach i nieruchomej twarzy [...]






“KATARYNKA” - ŚWIAT PRZEDSTAWIONY W LEKTURZE



 

 WYPEŁNIJ:

MIEJSCE -

CZAS -

FABUŁA -

BOHATEROWIE 

ŻEBY ŁATWIEJ BYŁO NAM TO ZAPAMIĘTAĆ, OD PIERWSZYCH LITER UTWORZYŁAM ZDANIE:

Bogdan często marnuje fajerwerki.

Wymyśliłeś inne zdanie, które pozwala zapamiętać elementy świata przedstawionego? Pochwal się :)

Kiedy omawialiśmy “Felixa, Neta I Nikę” powiedzieliśmy sobie, że jest to powieść. Często też piszemy opowiadania. “KATARYNKA” natomiast jest nowelą.

NOWELA to kolejny gatunek, który poznamy w 5 klasie. NOWELĘ można rozpoznać za sprawą jej długości – jest to krótkie historia, skupiona wokół jednego wątku. Bohaterów jest niewiele – można wyróżnić tylko kilku. Nie są oni szczegółowo opisani. Jest pisana prozą ( a więc nie wierszem), posiada narratora. Wątek zawarty w noweli zmierza do PUNKTU KULMINACYJNEGO.

PUNT KULMINACYJNY poprzedza zazwyczaj bezpośrednie rozwiązanie akcji. JEST TO moment, w którym zbiegają się wszystkie wprowadzone wątki. To moment, w którym napięcie sięga zenitu, a opisywana sytuacja jest kluczową sceną naszej opowieści. Często określa się go również mianem „punktu zwrotnego”, ponieważ następuje w nim zwrot akcji, czyli zmiana toku wydarzeń na lepsze lub gorsze w zależności od gatunku, jaki reprezentuje nasza fabuła.

 

PYTANIE:

Co było takim punktem zwrotnym w “Katarynce”? (Kiedy wydarzenia zmieniły się na lepsze?)

ŻEBY ŁATWIEJ WAM BYŁO TO ZAPAMIĘTAĆ, PONIŻEJ GRAFICZNA NOTATKA:

MOŻNA TO ZAPAMIĘTAĆ TAKŻE W TAKI SPOSÓB:

• Na fotografii mamy przedstawiony jeden wątek (kradzież pączków)
• Pokazany jest jeden bohater (czyli jest ich niewiele)
• Wszystko zmierza do punktu kulminacyjnego (na przykład bezpośrednim rozwiązaniem akcji jest kradzież pączków, a punktem kulminacyjnym jest skradanie się)

UFF, ale dziś dużo tej teorii….. Na zakończenie krótkie zadanie:

ZADANIE

Dlaczego “Katarynkę” można nazwać nowelą? Odpowiedz, korzystając z informacji powyżej.

“Katarynka” posiada………………………….fabułę. Przykładem jest…………………….

Występuje w niej……………………………….bohaterów. W książce jest to………………….. (wymień bohaterów).To utwór epicki (czyli posiadający bohaterów, narratora, fabułę) pisany……………………………. Skupia się ona wokół………………………...wątków/ wątku. Przykładem jest……………………….. Posiada także……………………...kulminacyjny – jako przykład w “Katarynce” możemy wskazać………………………………...

ZADANIE

Opisz fotografię z poprzedniej lekcji (napisz opis przedmiotu).

KRYTERIA DO OPISU: W min. 10 zdaniach opisz fotografię. Skup się szczególnie na opisie katarynki.

ZADANIA DODATKOWE:

A dla CHĘTNYCH dwie gry, które pomogą Wam uporządkować zdobyte dzisiaj wiadomości:

https://wordwall.net/pl/resource/922078/polski/katarynka-jako-nowela

https://wordwall.net/pl/resource/1120973/katarynka-nowela (Gra “O rety! Krety!)

CIEKAWOSTKI:

• Nowela pochodzi od włoskiego słowa “nowość”
• Początków noweli należy upatrywać w tradycji ustnej. Gatunek ten narodził się w Jonii (położonej w Azji Mniejszej), jednak rozwinęli go i upowszechnili Grecy, którzy przejmowali wiele wątków z tradycji kultury wschodniej, ubierając je później w greckie realia. Utwory te opowiadały głównie o przygodach i przeżyciach miłosnych.
• Okres drugiej połowy XIX wieku określany jest jako "złoty okres nowelistyki polskiej". Pisanie noweli było wtedy… po rostu modne :)
• Z nowelami łączona jest tzw. “Teoria Sokoła”. Mówi ona, że w dobrze skomponowanej noweli występuje wyróżniony dominujący motyw (nazywany sokołem noweli), najczęściej konkretny przedmiot, któremu nadane jest specjalne, symboliczne znaczenie. W “Katarynce” mogłby być to właśnie tytułowy instrument.

• Dziś gatunek, jakim jest nowela uległ wymarciu. Nikt już nie pisze nowel.